2-Harun Buğra Karahan’ın, Karahanlı dönemindeki dolaylar

Tuğrul Buğra Karahan hicri, 455(m.1063 ) yılı öldü.Yerine kardeşi Harun tekin Karahan oldu ve 2.Harun Buğra Karahan diye adlandırıldı.aynı yıl Alparslan,Selçuklu devletine sultan oldu.2.Harun Buğra Karahan ile sultan Alparslan’ın münasebeti samimi olup,bir birlerinin devletlerinde elçilikler açılmıştı.daha sonra,sultan Alparslan’ın veliahdı Melik şah 2.Harun Buğra Karahan’ın kızı Türkan Hatun ile şaşalı bir düğün merasimi ile evlendiler.Melik şahın yerine geçen Mahmut, işte o Türkan Hatunun oğluydu.(bu konuda ayrıntılı bilgi edinmek için İslam tarihi kitaplarına bakılabilir)

Fakat, Batı Karahanlı hükümdarı İbrahim Tavgaç Karahan ile sultan Alparslan’ın arası pek iyi değildi.Sonunda, bu kötü gidişat, her ikisinin ölümüyle sonuçlandı.hicri,465(1072) yılı sultan Alparslan ile Tavgaç İbrahim Karahan arasında Harezm sınırında bir çatışma çıkarak,bu savaşta İbrahim Tavgaç Karahan şehit oldu.Askerleri dağıldı.Alparslan ilerleyerek,Ögüz nehrini geçti.nehir kıyısında Tavgaç Karahan’ın sınırı koruma bölükleri komutanı Harezmili Yusuf bey, çetin mücadele ederek savaştı.Sonunda mağlup oldu ve esir alınarak sultanın önüne getirildiğinde,sultan onu, dört kazığa bağlayıp çekilerek öldürülmesini istedi.Yusuf bey “benim gibi bir kahramana böylesi bir muamele yapılması doğru mu? Diye sultana yakındı.Sinirlenen sultan Yusuf beye doğru ok attı.Fakat ok,Yusuf beye ulaşmadı.Yusuf bey,”önündeki bir esiri bile vuramıyorsun da bu namertlikle, bizim yurdumuzu işgal etmeye mi,geldin?”der.Alparslan bu hakarete sinirlenip kılıcını çıkarır,Yusuf beye saldırınca ayağı kayarak yıkılır.Yusuf bey yıldırım hızıyla Alparslan’ın üstüne atlar ve yanında sakladığı hançerle Alparslan’ın karnına saplar.Korumalar Yusuf beyi param parça eder.Ama sultan Alparslan da ölür.dolayısıyla, açgözlülük yüzünden iki büyük İslam devleti hükümdarı öldürülüp, binlerce günahsız insanın kanı beyhude akıtılır.Tavgaç Karahanlı tahtına, İbrahim’in oğlu( Şemsul muluk) 2.Nasır oturuyor.Bu kişi hicri,472 vefat eder,yerine Ali İlikhan’ın oğlu ebu Ali Hasan tekin Tavgaç Karahan olur ve Buğrahan unvanını alır.Bu iki hükümdar dönemiyle ilgili malumatımız yok.Hasan Tavgaç Karahan hicri.474 yılı sıralarında ölür.Yerine 2.Nasır Tavgaç Karahan’ın oğlu geçer.B u Tavgaç hanın ismi bilinmemektedir.Bu kişi uzun zaman geçmeden öldü ve yerine oğlu Ahmet tekin Tavgaç Karahan oldu.Ahmet Tavgaç Karahan döneminde Karahanlı devleti, Selçuklu hakimiyetine girdi ve beş sene gibi bir dönemde tamamen bağımsızlığını kaybetti.bunları aşağıda açıklayacağım.

Hicri,481(m.1088) yılı Selçuklu sultanı Melikşah batı Türkistan’a hareket etti.Ahmet Tavgaç Karahan birkaç kere savaştan mağlup olup,Melikşah tarafından esir alındı.daha sonra, Melikşah, Ahmet Tavgaç Kara han’ı kendi himayesine alıp,hakimiyetini kabul etme şartıyla onu,batı Türkistan hükümdarı tayın edip,geri döndü.Fakat kendi diyarının hanı Melikşah’ın hakimiyetini kabul etmeyeyip bağımsızlığını ilan etti.Melikşah hicri.482(1089) yılı batı türkistana tekrar gelip, kendi diyarı hanı ile savaşarak kendi hakimiyetine alır. melik şahın bu önemli iki seferiyle elde ettiği hakimiyeti sadece 5 yil sürdü . melik şah hicri.485 yılında vefat ettikten sonra oğulları Mahmut ve Berkiyarok arsında taht kavgası başladı. Bu fırsatı değerlendiren Ahmet Tavgaç Karahan bağımsızlık ilan edip, melih şahın askeri ve devlet kademsindeki tüm kişileri kovdu. Ahmet Tavgaç Karahan , hicri .488 yılında ölür, yerine soyundan Mahmut Tavgaç, Karahanlı tahtına oturdu ve H.490 yılı öldü, yerine torunu Kıdırhan bin Ömerhan bin Ahmet Tavgaç, Karahanlı tahtına geçer. Bu kişi H. 495 yılı öldü. Böylece ikinci Harun Buğrahan dönemine ait malumatımız bu kadar. 41 yil hüküm süren bu büyük devletin iç ve diş tarihi olaylarının çok olması doğaldır. Ne yazık ki, bu uzun bir döneme ait tarihi bilgiler bize , kısıtlı ve karmaşık gelmektedir.
Bu dönemdeki kuzey İlik hanlı hakkındaki bilgilere bakıldığında,kuzey İlik hanlığı, Yusuf Kıdırhan döneminden itibaren,2.Arslan han hakimiyetinde idi.Bu İlik hanlar devamlı Karahanlı yönetimine bağlı olup,itaatkar idiler.Bu İlik hanlar aşağıdakilerden ibarettir.

Biz yukarıda Yusuf Kıdırhan’nın kendi oğlu”Şerefuddevle ebu Şucaa” tekini kuzey hanı olarak tayın edildiğini söylemiştik.Bu kişi H.424 yılı vefat edip, yerine Çağrı tekin İli han oldu.Çağrı tekin H.440 yılında öldü,yer.ne kardeşi Ruknud Devle Mahmut tekin İlik han oldu.Onun ölümünden sonra Mahmut İlikhan’ın 3.oğlu 2.Arslan han İlik han oldu.Bundan sonraki olaylar hakkında detaylı bilgi edinemedim.Fakat H.528 yılına kadar Kuzey İlikhanlı’ğı 2. Arslan hanın evlatları ile devam ettiği, bu İlik hanların sonuna kadar Karahanlı devletinin sadık ve önemli bir parçası olduğu hakkında rivayet vardır.